Podobne
- Strona startowa
- Courths Mahler Jadwiga Zadadka w jej zyciu
- Madej P Ćwiczenia laboratoryjne z Podstaw Elektroniki
- Bochenski J.M Wspolczesne metody myslenia
- Bova Ben Zbrodnia (2)
- The Career Survival Guide Dealing with Office Politics Brian O’Connell
- Kazantzakis Nikos Ostatnie kuszenie Chrystusa
- Erikson Steven Ogrody ksiezyca (2)
- Aleksander Olin Komusutra (2)
- Petersin Thomas Ogrodnik Szoguna (2)
- Dav
- zanotowane.pl
- doc.pisz.pl
- pdf.pisz.pl
- commandos.opx.pl
Cytat
Do celu tam się wysiada. Lec Stanisław Jerzy (pierw. de Tusch-Letz, 1909-1966)
A bogowie grają w kości i nie pytają wcale czy chcesz przyłączyć się do gry (. . . ) Bogowie kpią sobie z twojego poukładanego życia (. . . ) nie przejmują się zbytnio ani naszymi planami na przyszłość ani oczekiwaniami. Gdzieś we wszechświecie rzucają kości i przypadkiem wypada twoja kolej. I odtąd zwyciężyć lub przegrać - to tylko kwestia szczęścia. Borys Pasternak
Idąc po kurzych jajach nie podskakuj. Przysłowie szkockie
I Herkules nie poradzi przeciwko wielu.
Dialog półinteligentów równa się monologowi ćwierćinteligenta. Stanisław Jerzy Lec (pierw. de Tusch - Letz, 1909-1966)
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.: Harcerze ws p i n a l i64 s i ę z w ysiłkiem na szczyt.T u w szyscy u s i e d l i zmęczeni.Janek p a t r z y ł na wspaniały widok.Jerzy p o ł o ż y ł s i ęna trawie.Pytanie: Co robili chłopcy? wyróżni orzeczenie,które wyraża czynność podmiotu (chłopców-harcerzy).Wtedynauczyciel zwróci uwagę, że harcerze mieli trudną drogę naszczyt góry i że wszyscy się porządnie zmęczyli.Następnie zapyta o orzeczenie zdania: Chłopcy z mę c z y l i się porządnie mówiąc: C zy można szukając orzeczenia w ty m zdaniuzapytać: Co chłopcy zrobili? Oczywiście pytanie takie będzie nieodpowiednie.A jakie pytanie będzie właściwe? Mogą to byćpytania: Co się stało z chłopcami? Co się z nimi działo? W- jakimbyli stanie? Jeżeli ze strony uczniów nie pojawi się żadne z tychpytań, musi je wypowiedzieć nauczyciel.Potem uczniowie otrzymują polecenie, by dawali przykłady zdań z orzeczeniami, któreodpowiadają na pytania: Co się A zie je z podmiotem? C o sięz podm iotem stało? Po szeregu podanych przykładów rozszerzamy wiadomość o znaczeniu orzeczenia.Stwierdzamy, że orzeczenie mówi, co podmiot robi, co czyni i co się z podmiotemdzieje.wiczenie domowe polega na zapisaniu odpowiedzi napodane przez nauczyciela pytania, np.: Co się dzieje z roślinamina wiosnę? Co dzieje się z ludzmi, gdy pogoda jest deszczowa,zła? Można również polecić wyszukanie w tekście zdań (którenauczyciel musi uprzednio dobrze przejrzeć), w których orzeczenie odpowiada na pytanie: Co się dzieje?Można też zastosować inny sposób.Po opowiadaniu lub sprawozdaniu wypowiedzianym przez uczniów na przykład na temathodowania kwiatów czy na temat uprawy ogródka szkolnegomożna polecić wyróżnienie w tych zdaniach orzeczeń mówiących,co robią uczniowie (uczennice, harcerze, harcerki), i orzeczeńmówiących, co się dzieje z roślinami, które dzieci hodująw ogródku.Na pytanie: Co się dzieje z podm iotem ? odpowiada równieżorzeczenie wyrażone przez stronę bierną czasownika osobowego,np.: Zastępowy j e s t bardzo ł u b i a n y przez cały zastęp.Człow iek z o s t a ł p o t r ą c o n y przez samochód.W takichzdaniach nie możemy pytać: Co robi zastępowy, co robi człow iek? bo oni nie wykonują czynności, a tylko z nimi coś siędzieje, oni są w jakimś stanie.Metodyka 565 Od tego, czy najpierw, niezależnie od zdania, opracuje sięformy czasownika, czy też na tle zdania ukaże się znaczeniei funkcję form osobowych czasownika, będzie zależał tok pracy.Jeżeli uczniowie poznali już w dziale fleksji (morfologii, bo jesti słowotwórstwo) znaczenie strony biernej (podmiot jest zależny od czyjejś czynności), to zdania z tak wyrażonymi orzeczeniami ukażemy jako jeszcze jedną odmianę orzeczenia, któreodpowiada na pytanie: C o się dzieje z podm iotem ? Jeżeli zaśpunktem wyjścia do zaznajomienia z formami słowa osobowegojest zdanie, rozpoczniemy pracę od porównania zdań, które różnią się*jedynie tym, że w jednym zdaniu orzeczenie wyrażonejest przez czasownik w stronie czynnej, a w drugim przez czasownik w stronie biernej.Na takich przykładach ukażemy, że w jednym zdaniu czasownik będący orzeczeniem może wyrażać, że podmiot coś robi,coś czyni, a innym razem, że podmiot nic nie robi, nic nieczyni, tylko, że z podmiotem coś się dzieje wskutek czyjejśczynności.Na przykład w zdaniu: Matka wy c h o wu j e dzieci mówimy o czynności matki, podmiot (matka) jest wykonawcączynności; zaś w zdaniu: Dzieci s ą wy c h o wy wa n e przezmatkę podmiot (dzieci) podlega cudzej czynności, jest odbiorcą cudzej czynności (dzieci są przedmiotem czynności wychowawczych matki).Tę różnicę konstrukcji zdaniowej wyrażamy gramatyczną formą strony.Podmiot jako wykonawcęczynności wyraża forma strony czynnej czasownika będącegoorzeczeniem (matka wy c h o wu j e ) , podmiot jako odbiorcęczynności wyraża forma strony biernej czasownika będącegoorzeczeniem (dzieci s ą wy c h o wy wa n e ).Innymi słowy czasownik w stronie czynnej nazywa czyjąś własną czynnośćlub stan, np.: chodzę, piszę, rysuję, biegałbyś, leżący.Czasownikw stronie biernej nazywa czyjś stan spowodowany cudzą czynnością, np.: jestem chwalony, książka została przeczytana, byłbyu k ry ty KZestawiając szereg przykładów zdań z orzeczeniem w stroniebiernej, zwracamy uwagę uczniów na formę strony biernej i do-1 Z.Klemensiewicz op.cit.; s.69.66 łączymy tę nową wiadomość do znanych już z klas poprzednichform osoby i czasu.Pytanie o orzeczenie wyrażone przez czasownik w stroniebiernej: Co się z podm iotem dzieje? jest identyczne z pytaniemo orzeczenie wyrażone przez czasownik wyrażający stan; czasownik wyrażający stan St.Szober i H.Gaertner nazywają czasownikiem nijakim 1, np.: leżeć, spać, zasnąć, chorować.Aby zapobiecmieszaniu przez uczniów strony biernej czasowników czynnychz czasownikami wyrażającymi stan (tzw.nijakimi), trzeba zwracać uwagę na postać przechodnią czasowników, na znaczeniestrony biernej i na jej formę gramatyczną.Wyjście od zdania przy opracowywaniu znaczenia i funkcjiformy czasownika jest łatwiejsze i bardziej naturalne niż tokodwrotny.Każda bowiem forma osobowa czasownika jest samaprzez się zdaniem i tylko w zdaniu występuje.Zaznajamiającucznia z pojęciem strony, czasu, osoby i trybu, musimy z konieczności operować ciągle pojęciami składniowymi i dlategowłaśnie łatwiej i naturalniej będzie wychodzić od zdania.Jednojest konieczne wiązać w umyśle ucznia funkcję form flek-syjnych, a w szczególności form osobowych czasownika, z użyciem ich w zdaniu.Tylko w ten sposób nauka o formach flek-syjnych przestanie być martwym, niepotrzebnym balastem,a uczeń zacznie patrzeć na język jako na całość, w której wszystko jest ważne, wszystko ma sens i wszystko jest powiązane.Natym właśnie polega propedeutyczna systematyka, którą szkołapodstawowa ma dać kończącym ją uczniom.Obok dwu omówionych wyżej pytań można zadać uczniomjeszcze inne pytania o podmiot, mianowicie: Jaki jest podm iotlK im lub czym jest podm iot?, np.w stosunku do zdań: Różaj e s t ś l i c z n a.Róża j e s t k wi a t e m.Na tle różnychprzykładów zdań z orzeczeniem imiennym można wprowadzićpytanie: Co o podmiocie m ów im y, orzekam y? bowiem orzecznik w orzeczeniu złożonym, czyli imiennym, może wyrażaćw różny sposób różne cechy lub zespół cech przypisywanych1 St.Szober op.cit.; s.109.H.Gaertner Gramatyka współczesnego języka polskiego.L w ó w W a r szaw a 1933; s.178.67 podmiotowi; najczęściej będzie to przymiotnik (Zwiat j e s twi e l k i.) lub rzeczownik (W ieloryb j e s t s s a k i e m.) Aleorzecznik może być również zaimkiem (Zosia j e s t zawszes o b ą pytanie: kim jest? Te pieniądze są t wo j e pytanie: są czyje?) lub liczebnikiem (A n to ś b y ł d r u g i wśródwspółzawodników pytanie: był który?).Orzecznikiem możebyć nawet rzeczownik z przyimkiem, np.: Te schody s ą z ma r mu r u wtedy pytamy: są z czego?O te w różny sposób wyrażone orzeczniki można się w szkolepodstawowej zapytywać jednakowym pytaniem: Co o podmiociem ó w im y? i zawsze pytanie to będzie zrozumiałe, sensowne,będzie więc i właściwe.Pytanie takie ujmuje bowiem zasadnicząfunkcję orzeczenia, tj.orzekanie, wypowiadanie sądu o podmiocie, przypisywanie podmiotowi jakiejś cechy, zaliczanie go dopewnej kategorii nadrzędnej; można więc nim zapytywać o orzeczenie w każdym zdaniu
[ Pobierz całość w formacie PDF ]