andrzej mencwel, antropologia kultury

Podobne

Cytat

Do celu tam się wysiada. Lec Stanisław Jerzy (pierw. de Tusch-Letz, 1909-1966)
A bogowie grają w kości i nie pytają wcale czy chcesz przyłączyć się do gry (. . . ) Bogowie kpią sobie z twojego poukładanego życia (. . . ) nie przejmują się zbytnio ani naszymi planami na przyszłość ani oczekiwaniami. Gdzieś we wszechświecie rzucają kości i przypadkiem wypada twoja kolej. I odtąd zwyciężyć lub przegrać - to tylko kwestia szczęścia. Borys Pasternak
Idąc po kurzych jajach nie podskakuj. Przysłowie szkockie
I Herkules nie poradzi przeciwko wielu.
Dialog półinteligentów równa się monologowi ćwierćinteligenta. Stanisław Jerzy Lec (pierw. de Tusch - Letz, 1909-1966)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.To słoń-ce umysłów przestało być dla nich widoczne [.].Niezdolni do ekstazy i do wzniosłejkontemplacji, nie mogąc już oglądać bytu, ludzie ci zajmowali się światem.Była tonastępnie idea wolności, której siłę już widzieliśmy.I wreszcie idea głosząca, że wła-sność stwarza obywatela: czy chodziło o własność handlową, ziemską, czy przemysło-wą, idea ta nie zmieniła się, każdy człowiek, który coś posiada w państwie, zaintere-sowany jest w pomyślności państwa; bez względu na stanowisko społeczne, wyzna-czone mu przez szczególne okoliczności, uzyskuje on zawsze prawo głosu i prawo dowłasnej reprezentacji właśnie jako właściciel, z racji swego posiadania, twierdziła En-cyklopedia.Toteż większość rzeczników filozofii oświeceniowej rekrutuje się z burżuazji.To-też nowe formy literatury zwracają się do publiczności burżuazyjnej.Toteż literaturaopisuje szybkie awanse w kierunku klasy, której granice nie są określone, ale którejwyróżnikiem jest bogactwo: Le paysan parvenu, La paysanne parvenue.La nouvellepaysanne pamenue, Le soldat pan/enu.Toteż teatr chętniej opiewa The London Mer-chant, kupca londyńskiego, niż karykaturuje bourgeois-gentilhomme, mieszczanina mał-pującego szlachcica: ten pierwszy, pełen godności i sentencjonalny, ma swój własnyhandlowy kodeks honorowy, który nakłada się na zwykły kodeks; Lilio wkłada muw usta oświadczenie, że tak jak miano kupca nie poniża nigdy szlachcica, tak samogodność kupca nie musi być koniecznie niedostępna szlachcicowi.Toteż łzawy dramat1,robiąc miejsce dla uczuciowości, świadczy jednocześnie o pewnej ewolucji społecznej:bourgeois zdobywa dla siebie dyplomy szlacheckie, podobnie jak zdobywa społeczeń-stwo.Powstanie wielkiego przemysłu nie znajduje jeszcze wyrazu w literaturze: bę-dzie to dziełem wieku dziewiętnastego.Fragment książki Paula Hazarda La pens�e europ�enne en XVIII si�cle.De Montesquieu � Lessing, wydanej jużpo śmierci autora, w 1963 roku.Przedruk według wydania polskiego: Paul Hazard, Myśl europejska w XVIII wieku.Od Monteskiusza do Lessinga,przeł.Halina Suwała, wstęp Stanisław Pietraszko, PIW, Warszawa 1972, s.238-242.1Właściwie: łzawa komedia (firanc.com�die larmoyante) najwcześniejsza odmiana dramatumieszczańskiego, w której elementy tragedii mieszały się z komediowymi.Tematykę czerpano z życia klasśrednich, a zadaniem sztuki było wzruszać widzów i wywoływać współczucie dla dobrych postaci (przypis red.tomu).363Ian WattRobinson Kruzoe homo oeconomicusWielu teoretyków ekonomii całkiem słusznie posługiwało się postacią RobinsonaKruzoe jako przykładem homo oeconomicus.Podobnie jak zwierzę polityczne sym-bolizowało typową dla dawnych społeczeństw postawę uspołecznioną, człowiek eko-nomiczny był symbolem nowego indywidualistycznego światopoglądu w jego aspek-cie ekonomicznym.Termin ten uważano kiedyś za wynalazek Adama Smitha, w rze-czywistości samo pojecie jest o wiele starsze.Niemniej jest całkiem zrozumiałe, żewyrosło ono do rangi symbolu, wyobrażającego indywidualizm systemu ekonomicz-nego, dopiero wtedy, gdy indywidualizm ten osiągnął zaawansowane stadium rozwo-ju.Teza, że Robinson Kruzoe, podobnie jak Moll Flanders, Roksana, Pułkownik Ja-cque i Kapitan Singleton, stanowi uosobienie indywidualizmu ekonomicznego, nie wy-maga dłuższych uzasadnień.Wszyscy bohaterowie Defoe dążą do zdobycia pieniędzy,które nazwał on podstawowym miernikiem wartości tego świata ; dążą do tego celumetodycznie, kierując się rachunkiem zysków i strat stosowanym powszechnie w księ-gowości; tę ostatnią Max Weber uważał za charakterystyczną cechę technicznąnowoczesnego kapitalizmu1.Bohaterowie Defoe nie muszą uczyć się tej techniki; bezwzględu na okoliczności, w jakich się urodzili i wychowali, mają ją we krwi i jak żadneinne postaci powieściowe informują nas najdokładniej o stanie swoich zasobów mająt-kowych i pieniężnych.Mentalność księgowego góruje nad wszystkimi myślamii uczuciami Robinsona Kruzoe.Kiedy gospodarz w Lizbonie chce ofiarować mu 160moidorów na zaspokojenie pierwszych potrzeb po powrocie, Kruzoe pisze: Kiedy tomówił, trudno mi było powstrzymać się od łez; krótko mówiąc, wziąłem sto owych mo-idorów i zażądałem pióra i papieru, aby dać mu pokwitowanie na tę sumę.Charakterystyczny dla księgowości sposób myślenia był tylko jednym z aspektówcentralnej zasady nowego porządku społecznego.Zasadą całej naszej cywilizacji są1Zob.tekst Maxa Webera, Racjonalność kapitalistyczna, w tym rozdziale niniejszego tomu, s.453-459,(przyp.red.tomu).364Ian Watt ROBINSON KRUZOE HOMO OECONOMICUSstosunki międzyosobowe oparte na umowie, w przeciwieństwie do niepisanych, tra-dycyjnych i grupowych zasad stosunków dawnych społeczeństw.Pojęcie umowy od-grywało ważną rolę również i w rozwoju teorii politycznego indywidualizmu.Stanowiłoono potężny oręż w walce przeciwko Stuartom i znalazło ukoronowanie w systemie po-litycznym Locke'a.Locke uważał, że stosunki oparte na umowie obowiązywały rów-nież w stanie dzikości.Nietrudno zauważyć, że Kruzoe postępuje jak wierny wyznawcaLocke'a kiedy na wyspie pojawiają się nowi przybysze, zmusza ich do uznaniaswojego zwierzchnictwa, każąc im podpisać akt potwierdzający jego władzę absolutną(mimo iż, jak wspomina przedtem, zabrakło mu atramentu).Robinson Kruzoe stal się symbolem procesów związanych ze wzrostem ekono-micznego indywidualizmu nie tylko dlatego, że miał wrodzony szacunek dla księgo-wości i umów prawnych i że motywy ekonomiczne odgrywały w jego życiu rolępierwszorzędną [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

trendy-girls.htw.pl