Podobne
- Strona startowa
- Balcerzan Edward Poezja Polska w latach 39 68
- Ryszard Ciemiński Miasto z morza
- ciemiński ryszard miasto z morza
- Lis Tomasz Co z ta Polska.WHITE
- Lis Tomasz Co z ta Polska.BLACK
- Ryszard Kapuciński Heban
- Lis Tomasz Co z ta Polska
- Polska I Europa
- eBooks.PL.AutoCad.2005. .Podrecznik.Uzytkownika
- Clancy Tom Suma wszystkich strachow t.2
- zanotowane.pl
- doc.pisz.pl
- pdf.pisz.pl
- fashiongirl.xlx.pl
Cytat
Do celu tam się wysiada. Lec Stanisław Jerzy (pierw. de Tusch-Letz, 1909-1966)
A bogowie grają w kości i nie pytają wcale czy chcesz przyłączyć się do gry (. . . ) Bogowie kpią sobie z twojego poukładanego życia (. . . ) nie przejmują się zbytnio ani naszymi planami na przyszłość ani oczekiwaniami. Gdzieś we wszechświecie rzucają kości i przypadkiem wypada twoja kolej. I odtąd zwyciężyć lub przegrać - to tylko kwestia szczęścia. Borys Pasternak
Idąc po kurzych jajach nie podskakuj. Przysłowie szkockie
I Herkules nie poradzi przeciwko wielu.
Dialog półinteligentów równa się monologowi ćwierćinteligenta. Stanisław Jerzy Lec (pierw. de Tusch - Letz, 1909-1966)
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Oba mity wprowadzają więc kolejną artykulację opozycji Bóg — Diabeł, t y m razem sytuującą się na „niższym" poziomie rzeczywistości.Oprócz przeciwstawienia anioły — diabły, pojawia się także opozycja: stronalewa — strona prawa, skojarzona explicite (przynajmniej w micie) z własnościami : czyste — nieczyste albo siły boskie — siły diabelskie 2 3.W zebranych przez nas wersjach X I X - i XX-wiecznych dominuje zdecydowanie odmienny pogląd na ten temat.Diabły powstają z wody strzepywanej za siebie przez Diabła w czasie mycia albo z jego śliny zmieszanej z ziemią (w M 24 ze śliny czystej powstają anioły).Sporadycznie natomiast występuje pogląd jakoby diabły były zbuntowanymi aniołami; czasem pojawia się jako uzupełnienie którejś z poprzednich interpretacjiich genezy.Wydaje się, iż u podstaw tych różnorodnych rozwiązań leży milczącezałożenie, iż obie grupy pomocników związane są substancjalnie, czegonajlepszym wyrazem są najstarsze znane nam teksty.Powrócimy do> tejkwestii przy końcu artykułu.Co zaś tyczy się diabłów, podkreślić należy, że w wielu mitach mamy •do czynienia z w y r a ź n y m skojarzeniem ich z wodą, jeśli nie w trakcietworzenia (ślina lub padające na ziemię krople) to wówczas, gdy mówi sięo ich strąceniu:2 3 Ludnoś ć wiejsk a jednomyślni e wartościował a stron ę praw ą jako dobr ą (pomyślną, szczęśliwą), l e w ą natomiast jako złą (por.przyp.17).Analogie asyryjskie, greckie, k a ł m u c k i e patrz: M o s z y ń s k i , op.cit., s.408; t a m ż e ś w i a d e c t w a o w r ó żeniu z lecącego po prawej lub lewej stronie ptaka z X V I w., podobne wierzeniaz Wielkorusi, Ukrainy, Polski i Litwy (s.408-409, 411) oraz interpretacje drżeniapowiek, kichania, potknięcia, s w ę d z e n i a dłoni, „dzwonienia" w uchu (s.412); J.T a 1-k o - H r y n c e w i c z , Zarysy lecznictwa ludowego na Rusi południowej, K r a k ó w1893, s.381, 392-393.SŁOWIAŃSKI MIT KOSMOGONICZNY65«M 10 — „Iiia gromownik puścił na nich grom i błyskawicę.Ilia grzmiał i strzelałbłyskawicami, czterdzieści dni i nocy padał deszcz i razem z wielkim deszczempospadali z nieba wszyscy diabli; jeszcze do dziś wielu z nich błąka się pod niebiosami jako świecące ogniki i dopiero teraz osiągają ziemię".M 49 — „Leciał książę ciemności z nieba, z mm 9 zastępów aniołów od lewicy,którzy się odtąd z woli Boga Ojca stali ciemnymi duchami, czyli diabłami [.].Przez9 nocy, 9 godzin, 9 kwadransy, 9 minut i 9 sekund spadały chóry strąconych aniołów,wraz z księciem ciemności w postaci najdrobniejszego deszczu.P o n i e w a ż ziemiapływająca wśród w ó d morskich była na drodze do miejsca kędy dolecieć mieli, przeto dużo kropel diabelskiego deszczu spadło na ziemię i powsiąkało w s z ę d y gęsto po różnych miejscach, nawet dostalo się do Rajskiego ogrodu.Wówczas to w R a j upojawiły się obok czystych istot brzyćkie gady, w ę ż e dotąd niewidziane".Ostatni fragment mówiący o powstaniu węży z diabłów zasługuje naszczególną uwagę, ponieważ posiada daleko idące konsekwencje w wierzeniach ludowych.Podobnie zresztą w jednym z mitów z Wołynia (M 9) sprawcą istnienia gadów na ziemi jest Diabeł, który wydobył je z wódkosmicznych i rozpuścił po lądzie.Szerzej o związku diabłów z wężamimówić będziemy nieco- dalej.Warto podkreślić fakt, że o ile pomocnicy Diabła strącani są zwyklena ziemię, o tyle on sam zawsze dostaje się do podziemi, chociaż niewszystkie mity mówią wprost o piekle.Przeciwnie, słowo to pojawia sięraczej rzadko, a jeszcze rzadziej obarczone jest typowym znaczeniemchrześcijańskim.Zresztą opisanie piekła nie jest celem żadnego z mitów,największe znaczenie ma sam fakt strącenia i uwięzienia przeciwnikaBoga w dolnej strefie świata.Dowodem tego jest np.M 28; kiedy po bezowocnej próbie utopienia Boga Diabeł ze swymi pomocnikami „zasnąłt y m zmęczony, Bóg z aniołami zrzucił ich do wody i poszedł do niebaW t y m wypadku „akcja" rozgrywa się na ziemi, dostarczając doskonałegoprzykładu, iż podziemia niekoniecznie muszą być rozumiane jako wnętrzeziemi.Pamiętać bowiem trzeba, że ziemia spoczywa na wodzie, zatemtermin „podziemia" czy „piekło" obejmować może także strefę wód podziemnych.(Porównaj M 14 — „Žemly stoj i t na mory, a w t i m mory je druha žemly, widtak znov more, a potim znov žemly; se wże žemly A r i d -nykowa — pękło"; także M 7).Cały problem lokalizacji strąconego' Diabła da się rozwiązać jedyniew kategoriach ogólnych — miejsce jego przebywania położone jest „w dole", w przeciwieństwie do siedziby Boga lokalizowanej w niebie — „w górze".Tylko w ten sposób można uzgodnić wszystkie ludowe poglądy, także te, które umieszczają Diabła w górze (ma on być zakuty we wnętrzugóry 2 4 czy pod korzeniami wszechświatowego drzewa 2 5.Tak więc celem2 4 „Dyabe ł najgłówniejsz y [.] zosta ł zakuty przez aniołó w w łańcuch y i zam knięty w górze kamiennej", W i t o r t , Przeżytki s.215.„Piekło w y p e ł n i a j ą dyabli [.] pod rozkazami Lucypera [.], który jest przywiązany na wielkim łańcuchu do ogromnego pala w środku piekła", J.Ś w i ą t e k , Lud nadrabski (OdGdowa po Bochnię),, Kraków 1893, s.544.Por.K o l b e r g , op.cit., s.19, 26.2 5 A f a n a s j e w , Poeticzeskija t.I I , s.544, 549-550; por.E l i a d e, Traktato historii religii, Warszawa 1966, s.273, 284-287.5 — Etnografia Polska, X X / 166R Y S Z A R D T O M I C K Iomówionego epizodu mitycznego jest opisanie procesu polaryzacji obustwórców.K o n i e c ś w i a t aStrącenie Diabła i powstanie piekła połączone zostało w k i l k u mitachz wizją końca świata, która — choć występuje stosunkowo rzadko — maistotne znaczenie dla całościowej wizji świata.Obraz końca świata wkomponowany jest nieraz w historię pierwszych ludzi, którzy po zgrzeszeniu dostają się we władzę Diabła i w konsekwencji przebywają po śmierciw podziemiach
[ Pobierz całość w formacie PDF ]